De restauratie van de Franse Kinderkoets

Dit mooi gedecoreerde rijtuigje stamt uit de laatste kwart van de 18e eeuw. De deuren zijn beschilderd met bloemen, wolken en mollige putti. Van binnen is het elegant gestoffeerd met lichtgele damast die bij de deurtjes past. Vanwege de rijke uitstraling van dit voertuigje zou je het een stads- of galacoupé kunnen noemen. Maar dan in kinderformaat.

Het is in alles een volwaardig koetsje. Hij heeft een houten bak met lederen dak, is opgehangen aan lederen riemen en heeft vering op de voor- en achteras. Er reed alleen waarschijnlijk geen paard voor maar twee bokjes. Gebruikelijk bij kinderkoetsjes.

Maar zo ‘gebruikelijk’ waren kinderkoetsjes van dit kaliber niet. In Nederland al helemaal niet. En ook in Frankrijk was een dergelijk karretje van deze kwaliteit alleen voor de allerrijksten. Alleen de kinderen van Lodewijk XVI en Marie-Antoinette hadden dit soort speelgoed.

Baron en Barones Van Zuylen van Nijevelt moeten het rond 1895 gekocht hebben voor hun zoontjes Hélin en Egmont die toen nog kleuters waren. Helaas hebben we geen enkele foto van het rijtuigje in gebruik.

Restauratie

De bedroevende staat van met name het interieurtextiel en de bekleding van het bokje dat helemaal vergaan was, deden afbreuk aan het rijke geheel. Ook was het rijtuigje ernstig vervuild door stof, aanslag en vleermuizenplas. Hoewel de fysieke staat van het carrosserie niet verschrikkelijk slecht was, mocht daar ook zeker wat aan gebeuren.

Voor dit object zijn restauratoren nodig met specifieke kennis en ervaring. Voor het uitnemen en terugplaatsen van het interieurtextiel werken Oostendorp Meubelstoffering ( Dick Oostendorp) en textielrestauratieatelier ICAT (Sadegh Memarian) samen. Oostendorp neemt de textiel uit en doet onderzoek naar vervangende stoffen en herplaatsing. ICAT restaureert het nog bruikbare textiel en in samenwerkingsverband zoeken zij het beste midden tussen behoud en vervanging.

Restauratieatelier Enkzicht (Maurice Steemers) voor meubel- en houtrestauratie heeft specifiek ervaring in de historische huizenwereld, met rijtuigen maar ook met meubels en beelden met polychromie. Hij pakt de carrosserie aan en de beschilderde panelen.

Eerste werkzaamheden

Allereerst vonden in restauratieatelier Enkzicht tests plaats voor oppervlaktereiniging van zowel de zwarte als beschilderde delen. De tests zijn goed gegaan. Met een zachte gel op basis van een ph van 6,5: Pemulen Tr2 zijn delen schoongemaakt. In werkelijkheid is de verbetering goed te zien. Op foto’s iets minder.

Tegelijkertijd doen Oostendorp en ICAT onderzoek naar de staat van het uitgenomen textiel en de mogelijkheid van restauratie. Omdat diverse textielonderdelen geheel verdwenen zijn, moeten de bestaande stoffen worden aangevuld met nieuwe stoffen. Deze moeten uiteraard van dezelfde samenstelling kwaliteit en patroon zijn als het origineel. Ook wordt onderzoek gedaan naar het mogelijk zelf verven van stoffen om tot het meest harmonisch geheel te komen.

De renovatie

De orginele rok van het bokje

Stoffen en stof van heel lang geleden

Een klein stukje onbrekend bies namaken is extreem kostbaar

Sadegh Memarian beraadt zich op reiniging
en capitonnering van de stof van het deurtje

De textiele onderdelen van de kinderkoets bestaan uit twee deurpanelen, de zitting en het zitkussen en de bekleding van de bok.

ICAT is gestart met het demonteren van alle onderdelen (sierbanden, knopen, restspijkers) van de twee deurpanelen, de zitting en het zitkussen. De objecten hebben (deels) een vulling van paardenhaar en een juten voering. Met uitzondering van het zitkussen dat een linnen voering heeft. Tijdens de demontage werden veel motrestanten en dode spinnen aangetroffen.

Alle onderdelen, ook de vullingen en voeringen werden luchtdicht verpakt en in de vriesruimte onder een constante temperatuur van -21 °C gelegd ter bestrijding van het aanwezige ongedierte. Na de vriesbehandeling werd het materiaal mechanisch gereinigd om het stof en de aanwezige restanten van ongedierte te verwijderen. Daarna werd alles nat gereinigd.

De uitgenomen stoffen werden geheel gedoubleerd met een dunne zijden stof; de delen met de grootste beschadigingen werden voorzien van een extra steunlaag. Vervolgens werden alle onderdelen afgedekt met een tule/beschermingsgaas. De tule en steunlaag werden in een passende camouflerende kleur geverfd. Alle onderdelen werden tot slot weer gemonteerd.

Een van de grootste uitdagingen is de conservering van de textiele onderdelen van de bok.

De grotendeels vergane zitting van de bok bevat een sierrand met een franjerand aan de onderkant die veel aandacht behoeft. De eerste stap was het demonteren van de sierrand die met lijm bevestigd is op een leerachtig materiaal, deze lijm is vergaan. De lijmrestanten zijn verwijderd en de volgende stap is het mechanisch en nat reinigen van de sier- en franjerand.

Aangetroffen motteneitjes na demontage

Na nat reinigen

Stoffering van de bok

Demontage